De bewolkingsgroep
Status: verplicht, CAVOK
- Wolkenlagen
- De bedekkingsgraad
- De wolkenbasis
- Voorbeeld
- Het wolkentype
- Voorbeeld
- Verticaal zicht
- Voorbeeld
- Geen bewolking
- Haken en ogen
Nadat in de weergroep eventuele weersverschijnselen zijn genoemd, wordt vervolgens de bewolking beschreven. De bewolkingsgroep kan meerdere woorden bevatten, maar die zijn dan wel allemaal van dezelfde redelijk eenvoudige structuur, dus zo moeilijk is het gelukkig allemaal niet. Paradoxaal genoeg wordt het alleen wat ingewikkelder als er juist geen bewolking is...
WolkenlagenWolkenlagen worden aangeduid met hun bedekkingsgraad en hun wolkenbasis. Deze twee samen vormen per gerapporteerde wolkenlaag één woord. Merk op: in weerbulletins wordt vaak de bedekkingsgraad en laagste wolkenbasis van alle bewolking tezamen vermeld. In METAR berichten worden echter individuele wolkenlagen gerapporteerd, elk met een eigen bedekkingsgraad en basis.
De bedekkingsgraadDe bedekkingsgraad van een wolkenlaag wordt in het dagelijks leven doorgaans uitgedrukt in achtsten (ook wel octa's genoemd), maar METARs gebruiken hiervoor de volgende afkortingen:
| Octa's | Afkorting | (spreek uit) | (Nederlands) |
|---|---|---|---|
| 1/8 of 2/8 | few | weinig | |
| 3/8 of 4/8 | scattered | verspreid | |
| 5/8 t/m 7/8 | broken | gebroken | |
| 8/8 | overcast | geheel bedekt |
Misschien vraag je je af waarom 0/8 niet in de tabel staat. Dat komt omdat hier verschillende notaties voor zijn. Dit wordt verderop op deze pagina nader bekeken.
De wolkenbasisDe bedekkingsgraad wordt direct (dus zonder spatie) gevolgd door de hoogte van de wolkenbasis. Deze wordt uitgedrukt in misschien een beetje een vreemde eenheid: hectovoet oftewel stappen van 100 voet. Voor de meeste West-Europese schermvliegers zal dit wellicht ietwat vervelend of onhandig zijn, maar het is helaas niet anders. De meeste para's denken (qua hoogte tenminste) daarentegen weer wèl in voeten, dus voor hen is het juist wel weer prettig. En zo hep [sic] elk nadeel z'n voordeel.
De wolkenbasis wordt altijd in drie cijfers uitgedrukt, eventueel worden voorloopnullen gebruikt. Dus bijvoorbeeld staat voor 20 hectovoet oftewel 2000 voet, zo'n 600 meter. De omrekeningsfactoren (in 5 significante cijfers) zijn als volgt:
- 1 ft = 0,30480 m
- 1 m = 3,2808 ft
- 1 hectovoet (METAR notatie ) = 100 ft = 30,480 m
- 10 hectovoet (METAR notatie ) = 1000 ft = 304,80 m
- 100 hectovoet (METAR notatie ) = 10.000 ft = 3048,0 m
En zolang het niet zo heel erg nauw luistert allemaal, is het volgende lijstje misschien wat handiger om mee te werken:
- 1 hectovoet (100 voet, notatie ) is ongeveer 30 meter.
- 10 hectovoet (1.000 voet, notatie ) is ongeveer 300 meter.
- 100 hectovoet (10.000 voet, notatie ) is ongeveer 3.000 meter (3 kilometer).
Zo is het tenminste wat makkelijker te onthouden. Een rekenvoorbeeldje: METAR notatie betekent
| 275 hectovoet | = 2 x 3000 + 7 * 300 + 5 * 30 |
| = 6000 + 2100 + 150 | |
| = 8250 meter |
- De bewolkingsgroep bestaat uit de woorden
.
- : De eerste wolkenlaag heeft een bedekkingsgraad van 1 of 2 octa's...
- : ... en de basis ligt bij 7 hectovoet (700 voet, circa 210 meter).
- : De volgende wolkenlaag heeft een bedekkingsgraad van 3 of 4 octa's...
- : ... en begint bij 15 hectovoet (1500 voet, circa 450 meter).
- : Dan een laag met bedekkingsgraad van 5 tot 7 octa's...
- ... en de wolkenbasis op 20 hectovoet (2000 voet, circa 600 meter).
- : Vanaf 65 hectovoet (6500 voet, bijna 2 kilometer) tenslotte...
- : ... zit de boel volledig dicht ("overcast").
- Tussen twee haakjes: staat voor Spangdahlem, een militaire vliegbasis in Duitsland.
Zoals je ziet wordt het wolkentype (bijvoorbeeld cirrus, nimbostratus, altocumulus, enz.) in METARs NIET aangegeven. Hierop zijn twee uitzonderingen: cumulonimbus bewolking en "towering cumulus" (cumulus congestus met grote verticale opbouw) zijn significante convectieve bewolkingen die groot gevaar voor de luchtvaart (kunnen) betekenen. Die worden daarom wèl gemeld, door de wolkenbasis direct te laten volgen door respectievelijk of .
Voorbeeld- De bewolkingsgroep bestaat uit de woorden
.
- : Er hangt cumulonimbus bewolking vanaf 720 meter (2400 voet) met een bedekkingsgraad van 1 of 2 octa's.
- : Er hangt een hoge cumulus congestus vanaf 780 meter (2600 voet), ook met een bedekkingsgraad van 1 of 2 octa's.
- : En bovendien hangt er vanaf 2700 meter (9000 voet) bewolking met 5 tot 7 octa's bedekking. Het soort bewolking is niet bekend, maar we weten wel dat het tenminste geen cumulonimbus of cumulus congestus is (dan had er immers of moeten staan).
- Deze METAR is afkomstig van Eindhoven Airport.
Soms kan de wolkenbasis niet bepaald worden, bijvoorbeeld vanwege verduistering door mist of zware neerslag. In zo'n geval wordt het verticale zicht gemeld, formeel gedefinieerd als de "verticaal zichtbare afstand tot de reden van de verduistering", oftewel hoe ver je nog wèl omhoog kunt kijken.
Verticaal zicht wordt genoteerd als (Engels: vertical visibility), direct gevolgd door drie cijfers die het zicht aangeven in hectovoet, net als bij de wolkenlagen.
Voorbeeld- De bewolkingsgroep wordt gevormd door de woorden .
- Het eveneens gemarkeerde woord hoort uiteraard niet bij de bewolkingsgroep maar bij de weergroep, maar ik heb het toch gemarkeerd omdat het in dit geval wel belangrijke informatie bevat.
- : Er wordt nog bewolking gezien met de basis op 200 voet (60 meter) en een bedekkingsgraad van 3 of 4 octa's.
- : Het verticale zicht reikt echter maar tot 400 voet (120 meter), dus daarboven kan geen bewolking meer worden waargenomen en/of de basis ervan kan niet bepaald worden.
- Uit andere groepen () blijkt o.a. dat het (horizontale!) zicht slechts een halve mijl is en dat het zicht langs baan 6 beperkt is (6000 voet, zo'n 1800 meter) en verder afneemt.
- Het woord heb ik niet voor niks ook gemarkeerd: de boosdoener is wellicht de mist die het vliegveld momenteel plaagt.
- De oplettende lezer vraagt zich misschien af hoe het kan dat het horizontale zicht maar een halve mijl (een slordige 800 meter) is, terwijl het zicht langs de baan met 6000 voet (zo'n 1800 meter, dus ruim twee keer zoveel) een stuk beter is. Waarschijnlijk ligt baan 6 een aardig eind bij het weerstation uit de buurt, een situatie die op grote vliegvelden niet ondenkbaar is.
- En dit alles is ooit eens gebeurd in Mont-Joli, in de Canadese provincie Quebec.
Het is natuurlijk best mogelijk dat er letterlijk geen wolkje aan de lucht is. Helaas schijnt dit voor meteorologen nogal een lastig gegeven te zijn. Er zijn namelijk maarliefst vijf (!) verschillende codes om een wolkenloze hemel aan te geven. Deze zijn:
- (clear)
- (sky clear)
- (nil significant clouds)
- (no clouds detected)
- (ceiling and visibility ok)
De onderlinge verschillen zijn subtiel, maar omdat het woord een verhaal op zich vormt, wordt hier later pas op ingegaan. Voorlopig houd ik het bij de volgende opmerkingen:
- Alleen onbemande stations kunnen gebruiken.
- Hetzelfde geldt voor . Dit woord wordt bovendien in Nederland überhaupt niet gebruikt.
- De codes beteken allemaal dat het (tot op zekere hoogte althans, ook daarover later meer) onbewolkt is...
- Zoals gezegd zijn er subtiele verschillen tussen de codes , , , en . Dit komt later nog aan de orde bij de behandeling van .
- Uiteraard dient de bedekkingsgraad van een wolkenlaag te worden bepaald alsof er geen andere wolken zijn, m.a.w. alleen de bewolking die daadwerkelijk deel uitmaakt van de wolkenmassa die gemeld wordt, wordt meegeteld.
- Er mogen maximaal vijf wolkenlagen gemeld worden. Significante convectieve bewolking (cumulonimbus of cumulus congestus) dient echter te allen tijde gemeld te worden.
- Bewolking boven de 5000 voet (1500 meter) wordt als "niet operationeel significant" beschouwd en hoort (ongeacht de bedekkingsgraad!) dan ook uitsluitend vermeld te worden als er geen bewolking beneden 5000 voet te rapporteren valt. Lang niet iedereen zal het hiermee eens zijn (vooral para's en ballonvaarders niet) en gelukkig houden ook lang niet alle meteorologen zich eraan.
- Wolkenmassa's worden gemeld op volgorde van de hoogte van de wolkenbasis, oftewel van laag naar hoog. Dit heeft normaliter (maar niet per se!) tot gevolg dat de wolkenlagen ook meteen in oplopende bedekkingsgraad staan gerangschikt - denk er maar eens over na hoe dat komt.
- In Nederland geldt voor de volgorde van
de bewolkingswoorden verder nog:
- Als tweede genoemde bewolking dient minstens bedekkingsgraad te hebben.
- Als derde genoemde bewolking dient minstens bedekkingsgraad te hebben.
- Als vierde en vijfde mag uitsluitend nog significante convectieve bewolking genoemd worden als die nog niet in één van de eerste drie woorden al was gemeld.
- Nog meer regelgeving: in Nederland is
bepaald dat verticaal zicht gemeld wordt als aan de volgende
voorwaarden is voldaan:
- De wolkenbasis kan niet worden bepaald.
- Dit als gevolg van mist of (zware) neerslag (en dus niet iets anders, zoals bijvoorbeeld een technische storing ofzo).
- Het horizontale zicht bedraagt minder dan 1000 meter.
- Het verticale zicht bedraagt niet meer dan 500 meter in geval van mist of 1000 meter in geval van neerslag.
- Wellicht ten overvloede: de wolkenbasis is altijd ten opzichte van stationsniveau en wordt dus niet omgerekend naar zeeniveau of zoiets dergelijks.
- Als bij een bergstation de wolkenbasis onder
stationsniveau ligt, wordt ze genoteerd als
. Neem bijvoorbeeld de
volgende METAR:
- De plaatsaanwijzer is van Fagernes. Dat ligt hoog in de bergen van Noorwegen, omringd door valleien.
- : Er hangt lichte (1 á 2 octa's) bewolking onder stationsniveau, beneden in het dal dus.
- : Er hangt wat meer bewolking (3 á 4 octa's) op 1200 voet (ongeveer 360 meter) boven het station. Gezien vanuit het dal hangt die bewolking natuurlijk hoger dan de 1200 voet die gerapporteerd wordt.
- Als één wolkenlaag zowel cumulonimbus als cumulus congestus bevat met dezelfde basis, dan wordt alleen de cumulonimbus gemeld. De cumulus congestus telt echter wel mee bij het bepalen van de bedekkingsgraad. Met andere woorden: betekent eigenlijk " en mogelijk ook ".
- The sky is the limit: met drie cijfers kun je tot 999 hectovoet komen, ongeveer 30 kilometer. Da's ruimschoots boven de tropopauze. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt kunnen daar wel degelijk wolken voorkomen, maar dit soort hoogtes zijn voor de normale luchtvaart allang niet meer relevant. Zelfs jumbojets komen niet zo hoog. Veel meer dan (onbemande) weerballons, wat speelgoed van de N.A.S.A. en misschien een enkele verdwaalde MiG zul je hier meestal niet rond zien snorren, mocht je er ooit eens komen (not bloody likely).
